प्रशासक बन्न जनप्रशासन

दक्ष जनशक्ति सबै क्षेत्रको आवश्यकता हो, डाक्टर, इन्जिनियर, शिक्षक, बैङ्कर, व्यवस्थापक, नेता, प्रशासक बन्नका लागि सक्षम जनशक्ति चाहिन्छ । यस्तै हरेक क्षेत्रका लागि दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्न नेपालमा विशेष शैक्षिक कार्यक्रमहरू सञ्चालनमा छन् । केही व्यावसायिक कार्यक्रम पनि छन् । जनप्रशासन यस्तै एउटा शैक्षिक कार्यक्रम हो ।

प्रशासन क्षेत्रको ज्ञान, क्षमता र सीपको अभिवृद्धि गर्ने उद्देश्यले २०३१ सालदेखि नेपालमा जनप्रशासन विषयको अध्यापन सुरु भएको हो । त्रिभुवन विश्वविद्यालय व्यवस्थापन सङ्कायअन्र्तगत स्थापित जनप्रशासन क्याम्पसमा पहिले डिपिए (डिप्लोमा इन पब्लिक एड्मिनिस्ट्रेसन)को अध्यापन गराइन्थ्यो ।  डिपिएमा भर्ना हुन जुनसुकै विषयमा आइए उत्तीर्ण गरेको हुनुप¥थ्यो । २०३६ सालमा डिपिए बन्द गरेर एमपिए (मास्टर इन पब्लिक एड्मिनिस्ट्रेसन)को अध्यापन प्रारम्भ गरिएको हो । एमपिएको कक्षा सुरु भएपछि जुनसुकै विषयमा स्नातक उत्तीर्ण गरेका विद्यार्थीहरूले भर्ना पाउँछन् । एमपिएको शैक्षिक सत्र त्रिभुवन विश्वविद्यालयको शैक्षिक तालिकाअनुसार अन्य विषयमा स्नातकोत्तरसँगै प्रारम्भ हुन्छ ।

के के पढाइन्छ जनप्रशासनमा

जनप्रशासनको स्नातकोत्तर एमपिए पनि दुई बर्से हुन्छ । एमपिए प्रथम वर्ष पाँच सय पूर्णाङ्कको हुन्छ, जसमा जनप्रशासनको आधारभूत ज्ञान, जनप्रशासन अनुसन्धान पद्धति, विकास प्रशासन, सार्वजनिक, व्यक्तिगत प्रशासन र कार्यालय संरचना, सार्वजनिक, आर्थिक प्रशासन र प्रशासनिक कानुनजस्ता विषयहरूको अध्ययन–अध्यापन हुन्छ ।

एमपिए दोस्रो वर्षमा पनि सार्वजनिक नीति विश्लेषण, सार्वजनिक उद्यम व्यवस्थापन एवम् सामाजिक उत्तरदायित्व, अन्तर्राष्ट्रिय प्रशासन, सार्वजनिक प्रशासन व्यवस्थापनका समान विषयहरू अनिवार्य रूपमा अध्ययन–अध्यापन गरिन्छ । त्यसैगरी विकास प्रशासन क्षेत्र, मानवीय स्रोत विकास क्षेत्र सार्वजनिक आर्थिक क्षेत्र, कानुन र निर्देशन, प्रशासनिक क्षेत्र र प्रतिवेदन लेखनमध्ये कुनै एक क्षेत्र अथवा प्रतिवेदन लेखनलाई छनोट गर्नुपर्ने हुन्छ । कुनै एक क्षेत्र दुई सय पूर्णाङ्कको हुन्छ भने प्रतिवेदन लेखन एक सय पूर्णाङ्कको हुन्छ ।

कस्ता–कस्ता विद्यार्थी ?

जनप्रशासनमा स्नातकोत्तर तह अध्ययन गर्ने प्रायः विद्यार्थी प्रशासनिक क्षेत्रमा काम गरिरहेकाहरू नै छन्, जसमा खरिदारदेखि उपसचिवसम्मका कर्मचारी पर्छन् । सेना, प्रहरी तथा  निजी क्षेत्रका प्रशासनमा कार्यरत कर्मचारीहरू पनि जनप्रशासन क्याम्पसमा अध्ययनरत छन् । जनप्रशासनको अध्ययन गर्दा बढुवामा सजिलो पर्ने र सम्बन्धित विषयको ज्ञान, दक्षता एवम् सीप हासिल हुने हुनाले पनि कर्मचारीहरूको आर्कषण बढेको हो । लोकसेवा आयोगले लिने अधिकृत परीक्षाको तयारी गरिरहेकाहरू पनि विषय मिल्ने कारणले जनप्रशासन  क्याम्पसमा भर्ना हुन्छन् ।

पढ्न कहाँ जाने

२०३१ सालमा डिल्लीबजारबाट अध्यापन सुरु गरेको जनप्रशासन क्याम्पस त्रिपुरेश्वर हुँदै अहिले जमलमा छ । यो त्रिभुवन विश्वविद्यालय जनप्रशासन पढाइ हुने एक मात्र आङ्गिक क्याम्पस हो । २०६० सालदेखि जनप्रशासन विषयमा निजी क्याम्पससमेत खुलेको छ । पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालयबाट सम्बन्धनप्राप्त काष्ठमण्डप स्कुल अफ् पब्लिक अफेयर्स म्यानेजमेन्ट निजीस्तरमा  सञ्चालित नेपालको एक मात्र जनप्रशासन अध्यापन हुने क्याम्पस हो । यो काठमाडौंको तीनकुने सुविधानगरस्थित मेरिल्यान्ड भवनमा सञ्चालित छ ।

दुवै कलेजको पाठ्यक्रम समान छ । तर, शिक्षण प्रक्रिया भने अलि फरक छ । त्रिभुवन विश्वविद्यालयको जनप्रशासन क्याम्पसभन्दा काष्ठमण्डप स्कुल अफ् पब्लिक एफेयर्स म्यानेजमेन्ट दुई कुरामा फरक देखिन्छ । पहिलो कुरा त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा थेसिस अनिवार्य छैन । त्यसको विकल्पमा विद्यार्थीले अन्य विषय पनि रोज्न सक्छन् तर पूविविबाट सम्बन्धनप्राप्त काष्ठमण्डप म्यानेजमेन्टका  विद्यार्थीहरूले भने अनिवार्य रूपमा थेसिस गर्नैपर्छ । यो क्याम्पसमा चार सेमेस्टरमार्फत् दुई वर्षमा एमपिए सकिन्छ । जनप्रशासनमा दुई बर्से वार्षिक प्रणालीमार्फत् एमपिए सकिन्छ ।

खर्च कति लाग्छ ?

जनप्रशासन क्याम्पसको भन्दा पब्लिक अफेयर्स म्यानेजमेन्टको शुल्क भने छ गुणा बढी छ । जनप्रशासनबाट साढे ११ हजार रूपैयाँमा पूरा हुने एमपिए पब्लिक अफेयर्सबाट पूरा गर्न भने ६१ हजार १ सय रूपैयाँ लाग्छ ।

पब्लिक अफेयर्सबाट सेमेस्टर परीक्षामा सर्वाधिक अङ्क ल्याई उत्तीर्र्ण गर्ने एकजनालाई अर्को सेमेस्टरमा निःशुल्क पढाउने  व्यवस्था गरिएको छ । दुर्गम क्षेत्रबाट स्नातक पास गरेर आउनेलाई म्यानेजमेन्टका चारै सेमेस्टरमा निःशुल्क एमपिए पढ्ने व्यवस्था गरिएको छ ।