फेसनमै सिमित

 ‘मुन्नाभाइ एमबिबिएस’ नामक हिन्दी हास्यप्रधान फिल्ममा नायक सञ्जय दत्तको एउटा संवाद छ, ‘जुन गान्धीले सत्य र अहिंसाको पाठ सिकाए, भारतले अहिले तिनै गान्धीको फोटो त्यो नोटमा टाँसेको छ, जसले मानिस–मानिसमा वैरभाव र स्वार्थ बढाउँछ किनकि मानिस झुटो बोल्छ त केवल पैसाका लागि, मान्छे मार्छ, त्यो पनि पैसाकै लागि !’वास्तवमै गान्धी जस्तो अहिंसा, त्याग र शान्तिका प्रतिमूर्तिलाई सबैको स्वार्थ अडिएको वस्तुमा राख्नु वैचारिक दृष्टिले पक्कै पनि चित्त बुझ्दो छैन । यसले उनले जुन उद्देश्यका लागि जीवनभर सङ्घर्ष गरे, त्यो ओझेलमा पारेको छ । तर, उनलाई भने सेलिब्रेटी बनाएको छ ।
बजारमा केही व्यक्तिको फोटो भएका पोशाकहरुको माग एकताका ह्वात्तै बढ्यो । बिक्रेतालाई पु¥याउन हम्मे–हम्मे नै प¥यो । युरोप र अमेरिकी देशको त कुरै छोडौं नेपालमै पनि ती व्यक्तिहरुको फोटो राखेर बनेका टोपीदेखि स्टिकर र रुमालसम्म पनि ग्राहकहरुले खोजी–खोजी किन्न थाले । विशेषगरी युवाहरुमाझ उनीहरुको लोकप्रियता बढ्दो छ । तर, उनीहरु कुनै सेलिब्रेटी वा मोडेल होइनन्, न त कुनै खेलाडी हुन् । उनीहरु लोकप्रिय छन् तर उनीहरुले गरेको कामले भने होइन । बरु आकर्षक र अलग तस्बिरका कारण । उनीहरु हुन्, ‘चे ग्वेभारा’ र ‘बब मार्ले’ ।
चे विश्वका महान क्रान्तिकारी व्यक्तित्व हुन् । अर्जेन्टिनामा सन् १९२८ मा जन्मेका चेको पूरा नाम अर्नेष्टो चे ग्वेभारा हो । उनलाई माक्र्सवादी आन्दोलनका अग्रणी, गुरिल्ला युद्धका लिडर, आर्मी तथा राजनीतिज्ञ भनेर चिनिन्छ ।
मध्यमवर्गीय परिवारमा जन्मिएका चेको चिकित्सक बन्ने धोको थियो र बने पनि । तर, असङ्ख्य गरिब, शोषित जनताको पक्षमा उभिएर उनले क्रान्तिको बाटो रोजे । स्टेथेस्कोप फ्यालेर बन्दुक समाते । चेकै नेतृत्वमा क्युवामा अमेरिकी शोषणविरुद्धको क्रान्ति सफल भएको थियो । क्रान्तिकै क्रममा बोलिभियाको जङ्गलमा अमेरिकी सीआइएका एजेन्टहरुले उनलाई समाते । बाँधेर भोकै तिर्खै राखे । गोली ठोक्ने बेलामा उनलाई सोधे, ‘तिम्रो बाँच्ने इच्छा छ कि ?’ तर चेले दृढतापूर्वक जवाफ दिए, ‘छैन, तर परिवर्तन बचाउने इच्छा छ ।’ चेलाई तत्काल दसौं गोली ठोकेर मारियो ।
क्रान्तिकारी चेको विशेषगरी एउटा मात्र तस्बिरले ख्याति पाएको छ, जुन तस्बिरमा उनी अनन्त आकासको कुनै कुना नियालिरहेझै देखिन्छन् । उनको यही तस्बिर अङ्कित पोशाकले हालका दिनसम्म राम्रो बजार पाएको छ । एउटै तस्बिरले
मरणोपरान्त यतिका समयसम्म बजार ओगट्नु अचम्मको कुरा हो ।
यता, बब मार्लेका विभिन्न तस्बिररहरु बजारमा चलेका छन् । कहीँ उनी ब्यान्डसँग देखिन्छन् त कहीँ–कहीँ एक्लै ।  मार्लेलाई विशेषतः राम्रो गीतकार, सङ्गीतकार तथा गायकको रुपमा चिनिन्छ । मार्लेले विभिन्न प्रकारका गीत गाए । उनले गाएका प्रायः गीतमा शान्ति मेलमिलाप र सहयोगको सन्देश दिइएको हुन्थ्यो । उनका स्वतन्त्रतासम्बन्धी गीतहरुले विशेष ख्याति आर्जन गरेका छन् ।  
अफ्रिकी महादेशको जमैका भन्ने ठाउँमा सन् १९४५ मा जन्मेका मार्लेको वास्तविक नाम रोबर्ट नेष्टा मार्ले हो । उनको कामप्रतिको लगाव र मानव समुदायप्रतिको उनको समर्पणले गर्दा उनी लोकप्रिय बने । उनी आफ्नो कामप्रति यतिसम्म बफादार र मेहेनती थिए कि जमैकामा एकपटक हुन लागेको कन्सर्टमा उनको ब्याण्डलाई अज्ञात बन्दुकधारी समूहले आक्रमण गरी घाइते बनाउँदा पनि उनले निर्धारित कार्यक्रमअनुसार नै कन्सर्ट गरेका थिए ।
उनको गीत तथा सङ्गीतमा जादुमयी क्षमता थियो । भनिन्छ, एकपटक मार्लेले राजनीतिक साङ्गीतिक कार्यक्रममा पार्टीगत द्वन्दको बारेमा रचिएको गीत गाइसकेपछि पानी बाराबारको स्थितिमा रहेका प्रतिस्पर्धी पार्टीका नेताहरुले मञ्चमै उभिएर हात मिलाएका थिए रे ! उनको योगदानको सम्मान गर्दै जिम्बाबेले उनलाई जिम्बाबेको स्वतन्त्रता दिवसको दिन आयोजित विशेष कार्यक्रममा निम्ता दिएर सम्मानसमेत गरेको थियो ।
बबमा सन् १९७७ मा क्यान्सर भेटियो तर पनि उनी सक्रिय रहे । पछि सन् १९८१ मा क्यान्सर फैलिँदै गएर फ्लोरिडाको मियामी भन्ने ठाउँमा उनको मृत्यु भयो । मर्ने बेलामा उनले आफ्ना छोरा जिग्गीलाई अन्तिम पटक भनेको शब्द थियो, ‘पैसाले जीवन किन्न सक्दैन ।‘ यतिका ख्यातिका बीचमा उनीहरुको वास्तविक योगदानको भने कुनै मूल्याङ्न छैन । उनीहरुको तस्बिर छापिएका लुगाहरु किनेर लगाइन्छन् । तर, धेरैले न मार्लेको योगदान जानेको छ, न बुझेको छ चेको व्यक्तित्व । जुन व्यक्तित्वहरुले मानिसलाई सादा जीवन, उच्च विचारको लागि प्रेरणा दिने प्रयास गरे, तिनै व्यक्तित्वलाई फेसनमा सीमित गरिनुले त्यस्ता विचारहरुको धज्जी उडाएको भनाइ कतिपयको छ । कतिपय भने फरक र आकर्षक भएका कारण उनीहरुको तस्वीरप्रति युवापुस्ता लोभिएकोलाई अस्वाभाविक मान्दैनन् ।

प्रस्तुती ः हिमाल